met info over wadlopen in de Weser, rubriek 6b, en wadlopen in de Elbe, rubriek 6c. Totaal in dit overzicht 74 tochten - oversteken. Niet meegeteld zijn het oneindig aantal mogelijke wadzwerftochten. In de getijrivieren Ems, Weser en Elbe zijn tenminste zeven riviereilanden lopend bereikbaar.

Langlütjen 1

Aanvullingen/verbeteringen ?
Graag naar redactie dezes.

Lammert Kwant

De wadlooptochten van Menno de Leeuw

Door Menno de Leeuw

Op 24 maart 2015 hield Menno de Leeuw in Rest. Het Booze Wijf te Lauwersoog een lezing voor wadgidsen en andere belangstellenden met als onderwerp 'Alle 62'. De lezing was georganiseerd door de wadlooporganisaties Arenicola en Wadgidsengroep Noord Nederland. Er waren ca. 70 aanwezigen. Aan de hand van foto's op powerpoint amuseerde de Leeuw de aanwezigen ongeveer anderhalf uur met zijn tocht door het internationale Waddengebied.

Hieronder een eerder geschreven verslag.

In de bibliotheek van Lewenborg in Groningen las ik ooit eens een artikel over de eerste Nederlander die alle Schotse Munros had beklommen. Het waren bergen van een zekere hoogte, 283 in getal. Er is een serieuze club bergbeklimmers die alle Munros probeert te beklimmen en als je je doel gehaald hebt, dan kun je een briefje sturen naar een klerk van de Schotse Munroclub en dan krijg je tegen betaling van een gering bedrag een stropdas als bewijs dat je alle Schotse Munros hebt bedwongen. Er is geen enkele controle of je je doel ook werkelijk gehaald hebt. Dat laat men over aan de sportieve eer van een ieder. Hoe sympathiek. Ik was zeer onder de indruk van het doel en hoe sporters er mee om gaan en dacht: "zoiets hebben wij niet". Dat vond ik jammer. Maar ik was net wat serieuzer begonnen met wadlopen en bedacht dat er nog nooit iemand had geprobeerd naar alle Waddeneilanden te lopen. En dit werd vanaf dat moment mijn doel. Vorig jaar, zo'n veertien jaar na het opvatten van mijn plan ben ik er in geslaagd mijn persoonlijk gesteld doel te halen.

Het begon allemaal aan de keukentafel waar ik een grote Bosatlas, een kladblokje en een potloodje had om een lijstje op te stellen van wat dan alle Waddeneilanden moesten zijn. Want niemand kon mij dit toen vertellen. Er was niet een boek met een overzicht van alle eilanden. Alle lijstjes die ik in boeken vond waren allemaal onvolledig naar mijn idee. Sommige eilanden waren niet bekend bij schrijvers over de Wadden. Mijn oorspronkelijke lijstje is in de loop van de tijd bijgeschaafd omdat een aantal eilandjes zo minuscuul zijn dat ik ze aanvankelijk geheel over het hoofd had gezien. Een aantal andere waren verdwenen of geheel niet te voet bereikbaar. Er was veel discussie over wanneer een eiland of een zandplaat wel of niet mee zou tellen en waarom. Dit heeft vooral met het dynamische karakter van het wad te maken. De meeste discussies over dit onderwerp voerde ik met mijn vriend Frank Hensel die in Duitsland gids is en met wie ik in 2005 mijn oversteek van het eiland Borkum naar de vaste wal maakte, nadat we dit sinds 1998 hadden voorbereid. En alle gidsen die ik sprak over dit onderwerp hadden allemaal weer een andere mening over welke eilanden en zandplaten wel of niet mee zouden moeten tellen.

De ergste was wel Lammert Kwant. Ik heb veel respect voor zijn wadlopen en hij heeft me indirect aangespoord tot het lopen van tochten die ik mogelijk anders niet had gedaan. In die zin heeft hij een grote invloed op mij gehad. Volgens mij geldt het andersom ook. Lammert liep vlug van Griend naar de vaste wal nadat hij van mij gegevens over de bodemgesteldheid en geulenpatroon onder Griend had gekregen en eindigde zo zijn reeks alle reguliere eilanden in Nederland vlak voor ik mijn officiële laatste oversteek maakte naar Rottumeroog. Ik was al tig keer naar Rottumeroog gelopen maar was steeds voor het eiland naar de boot gelopen die ons naar Noordpolderzijl bracht. Lammert was wel zo sportief om mij als eerste op zijn site te vermelden als diegene die in dat jaar alle Nederlandse eilanden had gelopen. Maar hij was me net te vlug af. Ook wilde hij van Schiermonnikoog naar Simonszand lopen toen hij hoorde dat ik in tegengestelde richting ging lopen. Hij liet zich door mij inspireren om naar Memmert te lopen en naar gaseiland de Hond. Maar ik zou Lammert nooit als wadlopende concurrent beschouwen. Daarvoor loopt hij veel te veel langer dan ik op het Wad en heb ik te veel respect voor hem. Maar ik vond het wel vermakelijk dat het leek dat hij tochten maakte die ik ook net gedaan had.

Lammert was het duidelijk niet eens met mijn lijst van alle eilanden. Ook hij heeft zijn visie op wat alle eilanden zijn en waarom iets er wel of niet op moet. En vlak voordat ik mijn laatste eiland beliep, namelijk naar Kachelot Plate, plaatste hij op zijn gerespecteerde website zijn lijst met alle eilanden. Hoe ergerlijk, want hierop staan een aantal doelen die niet door mij gelopen zijn. Hoe moet je hier dan mee omgaan? Mijn oplossing was eenvoudig. Ik had mijn eigen lijst opgesteld en dat was mijn persoonlijke doel. En in dat doel ben ik geslaagd. De lijst met eilanden waar ik naar toe gelopen ben telt ondertussen 59 eilanden. Ik kan zeggen dat ik er werkelijk te voet naar toe ben geweest. En er is niemand die mij dit na kan zeggen. En ja, ik heb zeker last van ijdelheid. Ik ben er trots op dat ik mijn eigen gestelde doel heb gehaald. Het heeft me heel veel avonturen gebracht en ontmoetingen die ik niet zou hebben gehad zonder dit doel na te streven. Op verzoek van Olga Baggelaar schrijf ik over mijn avontuur voor de Paadwiizer en ik weet dat ik vele lezers niet of niet zo goed zou hebben leren kennen zonder mijn doel. Met jullie heb ik veel avonturen beleefd. Jullie waren getuige van vele bijzondere tochten. En ik koester de herinnering aan het vele slik en zoute water dat ik met jullie gedeeld heb. Hartelijk dank voor alle kilometers die ik naast jullie mocht lopen. Het was mij een eer.

Aanvankelijk liep ik met mijn vriend Dirk van der Meulen. Voor mij is hij altijd de commando en de joker. Hij haalde me aanvankelijk altijd op om te wadlopen omdat ik geen eigen vervoer had. Naast hem zat ik vaak vele kilometers zwijgzaam in de auto naar Duitsland om er wad te lopen. En de zwijgzame uren voelden altijd goed. De mafkees was zijn schoenen vergeten voor onze eerste retourtocht naar Ameland nadat we een heel seizoen hadden getraind voor deze tocht op naar Terschelling. Hij moest op de retourtocht afhaken. Voor Dirk was het doel van alle eilanden ook niet zo belangrijk als voor mij. En hij vond zijn vrouw in Brunsbüttel waar hij voor zijn dagelijks brood veel op het wad loopt. Met hem en Frank liepen we de eerste verkenningen richting Borkum en naar Wangerooge. En al prutsende ontdekten wij wat een wantij was. Wisten wij veel? We waren voor een groot deel autodidact op het wad. Nu is het je eigen weg vinden op een onbekend stuk (Duits) wad nagenoeg een onderdeel van de opleiding van Wadloopcentrum Fryslan. Wij prutsten maar wat en leerden. Indertijd kreeg ik van gidsen van onze vereniging de vraag of ik dan in Duitsland met een gids liep. Ik antwoordde dat ik immers zelf een gids was en geen gids behoefde. Fronsende blikken waren mijn deel. Inzichten over dat een allround gids zijn eigen weg moet kunnen vinden zijn in de loop van de tijd ook veranderd. Nu is dat een gangbare visie, maar vroeger moest je bekend zijn op een route voor dat je B gids kon worden. Hoe hebben de eerste wadlopers ooit het wadlopen geleerd vraag je je dan af?

Met Frank heb ik altijd een pact gehad over het lopen naar Borkum. Dat was ons doel. Vele jaren hebben we over de voorbereiding gedaan maar het had veel korter gekund. Scripties van studies en vrouwen vertraagden de zaak. Bij een van de verkenningen vanaf Borkum waren we genoodzaakt om op Borkum te overnachten. Frank had connecties met het bezoekerscentrum op Borkum dat in het vuurtorenschip gevestigd is. Wij sliepen in de kooien van het vuurtorenschip en vertrokken in alle vroegte over de Randzel. Ook wilden we het middenstuk verkennen vanaf het Beobachtungsplatform midden op de Randzel. We waren nieuwsgierig wat het voor gevaarte was en wat er boven op was. En dus hebben we met een touwladder en een werpanker à la James Bond ons een weg naar boven gebaand. Toen ik op 30 april bovenop stond telde ik 30 nesten met eieren en kuikens van overwegend aalscholvers en wij besloten er niet te overnachten en keerden terug naar Borkum. Het middenstuk van 6 kilometer was terra incognita en wij waagden in augustus 2005 een oversteek met behulp van een vissersboot in de Oostereems. De visser beloofde ons daar standby te liggen voor een noodgeval. De tegenprestatie was 50 euro en een krat bier. Hij geloofde niet dat wij het zouden redden maar lag conform afspraak op tijd in de geul met zijn verrekijker op ons te wachten. Zijn hulp bleek niet nodig. De Oostereems is niet zo diep als geweest of als men ons wil laten geloven. Maar het kniediepe slikveld van meer dan 3,5 kilometer lang was een van de zwaarste dingen die ik moest overwinnen.

Memorabel zijn de vele eilanden die ik in de zomer van 2007 voor eerst liep. Ik stroopte de kust van Esbjerg af naar het zuiden en werkte heel systematisch. Mijn idee was dat alle nog op te ruimen eilanden steeds dichter bij huis zouden komen te liggen. Ik liep er wel tussen de 15 en 20 nieuwe eilanden, vele solo. Daarbij kwam ik in aanraking met Verein Jordsand en werkte voor deze vereniging twee weken lang als vrijwilliger op Norderoog alleen maar om op die wijze legaal naar Norderoogsand te komen. Ik ben veel op Norderoogsand geweest en was de officieuze postbode tussen Hallig Hooge en Norderoog om bier, tabak, brood, rum en condooms te halen. In 2009 heb ik er nog een zomer als vrijwilliger gewerkt om mijn vrienden weer te zien. Ik ga er vast nog een keer naar toe om landaanwinningswerken te repareren, te zingen en salsa te dansen in het slik.

Met een van de dames die ik daar leerde kennen maakte ik een wandeling naar Grosser Knechtsand. Die tocht werd me bijna letterlijk fataal. In een corridor van geulen waagde ik me te ver met haar en ging letterlijk kopje onder in niet door mij vermoede geul. Even was er paniek maar we brachten onszelf in veiligheid. Hubris leidde tot onverantwoord handelen. Ik dacht dat ik altijd en overal kon wandelen maar ik kreeg van de zee een tik op mijn vingers. Deze tocht vreesde ik daarna zeer maar wist hem uiteindelijk toch te belopen. Het werd evenwel de duurste tocht ooit omdat mijn vriend Heiko Oterdoom niet op Knechtsand wilde overtijen en wij op Karfreitag een berger 900 euro betaalden om ons er weg te halen. Voor een half uur varen betaalden we elk 450 euro! Maar al dit had ik voor mijn doel over en alleen met zo'n stijfkoppigheid kun je zo'n plan voltooien.

De Kachelot Plate was mijn laatste eiland en om er te komen waren verkenningen door borstdiep ijswater nodig. Via Memmert en Juist en vele diepe prielen die ver uit elkaar lagen vonden wij onze weg. Opnieuw was Frank met zijn broer Ralf er bij en ook Heiko. Bij de laatste tocht zijn we naar Norden gereden, hebben een vliegtuig naar Juist genomen, van het vliegveld de paardenkoets over het eiland om vervolgens van Juist, via Memmert naar de Kachelot Plate te lopen. Daar werden we door een berger afgehaald en teruggevaren naar de wal. Voor het welslagen van de tocht waren we onder andere afhankelijk van de snelheid van de paarden op Juist. Een bizarre combi van vervoer was nodig voor deze tocht. Het kostte ons geen boete. De enige die ik ooit kreeg bij al deze piraterij was voor de wandeling naar Rottumerplaat waar ik en passant Wiepke Toxopeus ontmoette. De piratenvlag prijkt op mijn rugzak want zoals Fedde Keegstra, de jurist, mij leerde: de zee is vrij. Het wandelen op zee laat ik mij niet beletten door regels anders dan die van mijn geweten. En ik weet dat ik altijd maximaal zoogperioden en broedperioden gerespecteerd heb. Van de meeste wandelingen heb ik een dagboek bijgehouden, dat ik ooit begonnen ben op aanraden van Bindert Kloosterman, een tip waar ik hem zeer dankbaar voor ben want het is nu een heel bijzonder en voor mij dierbaar document geworden over mijn tochten naar 59 verschillende eilanden.

Wat was nu de mooiste tocht? Als ik naar de zeekaart kijk die boven mijn bureau hangt om een eiland uit te zoeken, dan glijden zoveel herinneringen voorbij en tranen komen bij de herinneringen in mijn ogen en ik weet niet wat de mooiste tocht was. Tot mijn middel in het water, met niets dan zee om mij heen, wetende dat ik hier op eigen benen heb leren lopen en op mezelf vertrouwen. De zee heeft mij sterk gemaakt.

Met Minse liep ik altijd naar de Kalkman. Rare Minse met zijn tuin vol zoutwaterplanten die altijd de boekjes verkoopt voor het Fiskershúske. Oude wijze mannen moesten hem vertellen dat hij niet meer moest gidsen. Dat is verdrietig. Met Roelof heb ik de opleiding vorm gegeven zoals hij nu ingericht is. Het was mijn idee om de opleiding te splitsen en praktijktochten te koppelen aan theorieochtenden. Maar Roelof maakte al het inhoudelijke materiaal. Een zeeman. Willem's humor is onvergetelijk. Zijn grapjes blijf ik vertellen op het wad. En zo blijft Willem op het Wad. Ik zou het leuk vinden als men mij herinnert als de man die als eerste naar alle Waddeneilanden liep.