Veiligheidsprotocol calamiteiten met wadlopers 2018

Richtlijnen Marifoongebruik Wadlopen - Update maart 2023

Maart 2023 zijn er nieuwe richtlijnen voor het marifoongebruik door wadlopers bekend gemaakt. Een belangrijk verschil met eerder is dat er in noodgevallen niet meer 'Mayday' of 'Panne' wordt gesproken, maar 'Nederlandse Kustwacht (3x) hier wadloper in problemen (3x) , over !' Zie het pdf-document.

Door Redactie

Met ingang van 1 januari 2020 en het van kracht worden van de Wadloopverordening 2019 is een nieuwe en aangepaste versie gepubliceerd van de 'Eindtermen Opleiding tot Wadloopgids'.

Op 1 juli 2023 is de Wadloopverordening 2023 in werking getreden. De Eindtermen zijn daarbij dezelfde gebleven.

Door Redactie

De Wadloopadviescommissie is in 1981 ingesteld bij het van kracht worden van de 1e Provinciale Wadloopverordening. Op basis van art. 8 van deze verordening is er een commissie van deskundigen in het leven geroepen die Gedeputeerde Staten van Groningen, Fryslân en Noord Holland adviseerde over alle belangrijke zaken die met het wadlopen te maken hadden, bv. vergunningverlening, vergunningvoorschriften, sanctiebeleid e.d. Iedereen die een wadloop B-vergunning (individuele wadloopvergunning) aanvroeg moest een referentie meesturen van een wadlooporganisatie of van een of meer wadloopgidsen. Op basis hiervan adviseerde de Wadloopadviescommissie aan Gedeputeerde Staten wel of niet een vergunning te verstrekken aan de aanvrager.

Veiligheidscommissie
Van 1981 tot 1996 was de Wadloopadviescommissie een 'veiligheidscommissie'. Er werd in brede zin geadviseerd over zaken die met de veiligheid van het wadlopen te maken hadden. Uitsluitend wadlopers waren lid van de commissie (plus een voorzitter met juridische deskundigheid).

De 3e Wadloopverordening die begin 1996 van kracht werd gaf de provinciale overheid ook mogelijkheden maatregelen te treffen met betrekking tot het wadlopen als dat van belang werd geacht voor de natuur en het landschap van de Waddenzee, bv. om verstoring van vogels en zeehonden tegen te gaan. Verder werd het wadlopen vanaf drooggevallen schepen onder de verordening gebracht, evenals natuureducatieve tochten die vanaf de Waddeneilanden en vanaf de vaste wal werden georganiseerd.
In verband hiermee werd de samenstelling van de adviescommissie veranderd. Behalve wadlopers zaten er nu ook deskundigen in de commissie met kennis van natuur en landschap van de Waddenzee, van het wadlopen vanaf drooggevallen schepen en van de natuureducatieve tochten.
Iedereen die vanaf 1996 een wadloop B-vergunning (individuele wadloopvergunning) aanvroeg, werd door de examencommissie van de adviescommissie mondeling getoetst op kennis en ervaring. Ook had de commissie een taak in het beoordelen van de interne opleidingen tot wadloopgids bij de acht wadlooporganisaties.

Opnieuw veiligheidscommissie
In 2010 zijn de bepalingen met betrekking tot natuurbescherming uit de 3e Wadloopverordening gehaald en bij de Wet Natuurbescherming (Wnb) ondergebracht. Daarmee werd de Wadloopadviescommissie opnieuw alleen een 'veiligheidscommissie'.

Ieder lid zat op persoonlijke titel in de commissie en niet namens een wadlooporganisatie of andere belangenorganisatie. Men werd gevraagd en benoemd door Gedeputeerde Staten van Fryslân. De zittingstermijn was 4 jaar en kon een onbepaald aantal keren worden verlengd. Dhr. Ypke Bouma zat zodoende van 1981 - 2019 in de WAC en dhr. Lammert Kwant van 1993 - 2019. De commissie kwam twee tot drie keer per jaar in besloten zitting te Leeuwarden bijeen.

Op 1 januari 2020 is de Wadloopverordening 2019 van kracht geworden en op 1 juli 2023 de Wadloopverordening 2023. Voor de Wadloopadviescommissie (WAC) is de Veiligheids Advies Commissie Wadlopen (VACW) in de plaats gekomen. Deze commissie adviseert vnl. op beleidsniveau, bv. over regelgeving, zowel over de Wadloopverordening als over vergunningvoorschriften. Bij calamiteiten/incidenten zal de commissie om advies worden gevraagd, bv. om eventuele sancties in te stellen.

Gedeputeerde Staten van Fryslân benoemen de 9 leden van de Veiligheid Advies Commissie Wadlopen. Maart 2025 zijn dit:

• Ineke van Gent - voorzitter, burgemeester gemeente Schiermonnikoog
• Nancy L. Caviët (Nanette) - wadloopgids
• Luppo Deuntje - wadloopgids
• Sven van IJzendoorn - wadloopgids
• Jan Overduin - wadloopgids, vrijwillig bemanningslid ms. Noordster
• Henk Postma - wadloopgids
• Pieter Ros - coördinator Waddenzee bij Veiligheidsregio Fryslân, wadloopgids
• Harriët Stalman - wadvaarder
• Roland Wijmenga - natuurbeheer, adviseur

Ieder lid zit op ‘persoonlijke titel’ in de commissie, zonder ‘last of ruggespraak’ met wie dan ook.

Verder zijn bij de adviescommissie betrokken:

• Jeroen van Delden - Provincie Fryslân, secretariaat, notulist
• Sietske Pennekamp - Provincie Fryslân, juriste

Aanvragen voor een wadloopvergunning zullen niet worden behandeld in de VACW, maar door het secretariaat van de Provincie Fryslân worden verwerkt. Dit geldt ook voor vergunningen op het wad van de provincies Groningen en Noord-Holland. De VACW verzorgt evenmin examens voor individuele personen die een vergunning aanvragen om met maximaal 12 personen op het wad te kunnen lopen.

Het reglement voor de VACW is op 1 januari 2020 vastgesteld.

Op 1 juli 2023 is zoals boven beschreven een nieuwe Wadloopverordening (de 5e) van kracht geworden. Relevante info uit de toelichting bij de verordening: 'De VACW is reeds ingesteld op grond van de Wadloopverordening 2019 door Gedeputeerde Staten van Fryslân. Op grond van het overgangsrecht is geen nieuw instellingsbesluit vereist'.

Vergunning Wet Natuurbescherming / Omgevingswet 2023-2028

Rottumeroog e.o. ligt in het Natura 2000-gebied Waddenzee, het gebied is aangewezen als permanent niet toegankelijk gebied. Een Wadloopvergunning is daarom niet zonder meer geldig, er is ook een vergunning nodig op basis van de Wet Natuurbescherming (Wnb), vanaf 1 januari 2024 Omgevingswet. Of het wadlopen 'de kwaliteit van de habitats van het Natura 2000-gebied Rottum zou kunnen verslechteren of significant verstorende effecten heeft', is vastgesteld door middel van een 'natuurtoets'.

Daarbij is gebleken (Beheerplan Waddenzee 2016-2028) dat de verstoring van rustende, fouragerende en broedende vogels en de verstoring van zeehonden nihil tot gering is of met enkele 'mitigerende maatregelen' (bv. niet betreden van Rottumeroog, afstand houden tot de Zuiderduinen en tot de zeehondenligplaatsen langs het Schild) zo veel mogelijk kan worden voorkomen.

Aanvragen van vergunningen van wadlooptochten naar Rottumerplaat worden niet gehonoreerd.

Tenminste drie wadlooporganisaties hebben een vergunning een beperkt aantal keren per jaar naar Rottumeroog te lopen. Hetzelfde geldt voor enkele gidsen die met kleine groepen lopen, voorheen B-vergunninghouders geheten.

Rijkswaterstaat heeft alle taken van Staatsbosbeheer overgenomen
Op 1 januari 2024 heeft Rijkswaterstaat het gehele beheer, incl. bewaking en monitoring van Rottumeroog en Rottumerplaat overgenomen. Staatsbosbeheer heeft sindsdien geen taken meer op het eiland. Wel worden de excursies per boot in 2024 nog door Staatsbosbeheer verzorgd. Hoe dit vanaf 2025 geregeld gaat worden is onbekend.

Er is in 2016 een vervolg op de Beheerregeling Rottum 2011-2016 geschreven. De vaststelling er van is echter gestagneerd, voor zover redactie dezes bekend is er nooit een handtekening onder gezet. Staatsbosbeheer heeft van 2017-2023 gehandeld vanuit de oude overeenkomst. Of in juridische zin de oude regeling nog geldt of dat er sinds 2017 eigenlijk geen regeling is, is onbekend.

Het gebied Rottum is een zeer kwetsbaar natuurgebied en gevoelig voor verstoring van de aanwezige natuurwaarden en is daarom permanent afgesloten voor betreding. Het algemene uitgangspunt is dan ook dat er gestreefd wordt naar stabilisatie van het aantal wadlooptochten en vaarbewegingen naar Rottumeroog. Om beschadiging, verstoring en verontrusting aan de aanwezige flora en fauna tot een minimum te beperken, zijn er in het verleden diverse voorwaarden aan de vergunningen verbonden. De voorwaarden kunnen, indien de omstandigheden in de praktijk daartoe aanleiding geven, aangepast worden. Met name gaat het dan om de te lopen wadlooproute cq. opstapplaats wadlopers/afzetplek excursiedeelnemers.

Het totaal aantal jaarlijkse vaarbewegingen naar Rottum is maximaal 68, gebaseerd op 43 wadlooptochten en 25 excursies van Staatsbosbeheer. Voorafgaand aan het wadloopseizoen zijn er drie verkenningen mogelijk die gecombineerd worden met de drie vaarbewegingen van de schepen ms Boschwad en ms Noordster.

B- en C-vergunninghouders (nu Wadlopen kleine groepen, resp. Solo-wadlopers geheten) dienen hun wadlooptochten af te stemmen met wadlooptochten van A-organisaties (nu Wadlooptochten voor wadlooporganisaties geheten) dan wel met de excursies van Staatsbosbeheer zodat het aantal vaarbewegingen stabiel blijft op 68.

Per laagwatertij mag er maximaal 1 schip van de vergunninghouder in het gesloten gebied Rottum (Art. 2.5 Wnb, artikel in Omgevingswet onbekend) aanwezig zijn voor het ophalen van wadlopers c.q. excursiedeelnemers van Staatsbosbeheer. Maximaal 3 maal per wadloopseizoen mogen er twee schepen van de vergunninghouder in het gesloten gebied Rottum aanwezig zijn per laagwatertij. Deze mogelijkheid mag alleen plaatsvinden indien op basis van de getijdetabel er onvoldoende "geschikte" wadloopdagen voor alle wadlooporganisaties te plannen valt. Geplande vaar- en wadlooptochten die geen doorgang kunnen vinden door ongunstige weersomstandigheden kunnen binnen hetzelfde wadloopseizoen (mei tot en met oktober) ingehaald worden. Deze nieuwe ingeplande wadlooptochten dienen wel gemeld te worden aan het bevoegde gezag (provincie Groningen).

De noodzakelijke verkenningstocht(en) die gehouden worden voorafgaand aan het wadloopseizoen maken geen deel uit van het totaal aantal wadlooptochten dat verleend is. Wel zijn deze tochten meldingsplichtig bij het bevoegde gezag (provincie Groningen).

Aanvragen van vergunningen van wadlooptochten naar Rottumerplaat worden niet gehonoreerd,